Motiv za pisanje ovog teksta sam našao u razgovorima sa mojim prijateljem, veoma obrazovanim mladim istoričarem, Petrom Lekićem, pa mu se ovim putem i zahvaljujem na toj inspiraciji. Njegovo mišljenje je da se istorija svijeta i njegove političke promjene nedovoljno posmatraju kroz demografske promjene jer one oblikuju svijet u mjeri, ne mnogo manjoj, (ako ne i jednakoj) kao što ga oblikuju ideološki sukobi i kretanja, tehnološki razvoj i nova otkrića. Kada kažem demografija mislim prije svega na prosječnu starost stanovništva, na odnos mladih i starih, na odnos muškaraca i žena, radno sposobnog stanovništva i djece/penzionera i tako dalje. Ne mislim na nacionalna, vjerska i druga raslojavanja, ona predstavljaju sasvim drugu temu. Iz ovoga onda želim da dokažem temu iz naslova, da je danas starost populacije jedan od najvećih uzročnika problema sa kojima se srećemo u savremenom svijetu, a naročito u Evropi.
Da bi se moglo dokazati ovako nešto, neophodno je potkrepiti je primjerima. Suština koja se želi dokazati je u tome da je većina velikih svjetskih kretanja bila moguća isključivo zbog pogodne starosne i polne strukture. Problem u davanju velikog broja primjera su nepotpuni, odnosno nedostajući istorijski podaci koji bi potpuno i jasno sumirali demografsku strukturu u određenom periodu koji bi željeli da analiziramo. Ali zato imamo najbolji primjer pred nama era od završetka Drugog svjetskog rata do danas, posmatrajući, popularno nazvanu, „bejbi-bumer“ generaciju.
„Bejbi-bumeri“ predstavlja odrednicu za generacije rođene između 1946. i 1964. godine. Takvo ime su dobili zato što je tokom tog perioda procenat novorođenčadi bio najveći ikad zabilježen u čitavom svijetu, a naročito na evropskom i američkom kontinentu. Razlog takvom prirodnom priraštaju je više nego očigledan, narodi svijeta su odahnuli, završen je najveći i najrazorniji sukob koji je ova planeta vidjela, a mnogi od njih su ga gledali iz prvog lica. Zato nije za čuditi na koji način su odlučili da proslave, da daju sebi oduška i do čega je to dovelo. Kada tome dodamo i popriličan i stabilan ekonomski rast u zemljama zapada, kockice se potpuno slažu. Po zvaničnim informacijama tokom tog perioda u SAD-u je rođeno 76 miliona ljudi, što danas predstavlja četvrtinu populacije. Sa ekonomskog aspekta, u Velikoj Britaniji, bejbi-bumeri kontrolišu 80% cjelokupnog bogatstva Ostrva. Dalje ćemo pratiti bejbi-bumere i njihov uticaj do današnjih dana.
Počnimo od šesdesetih godina, kada je prvi talas bejbi-bum populacije stasao u svoje tinejdžerske, pa kasnije i u svoje univerzitetske godine. Tokom tog perioda vidjeli smo prvi pravi rast popularne muzike namjenjene uglavnom mlađoj populaciji. Šezdesete su porodile Bitlse, Stounse, Hendriksa, Dilana i ostale upravo iz razloga što je postojala ogromna populacija kojoj su takvi zvuci prijali, koja je htjela da sluša te pjesme, da kupuje njihovu muziku i uživa u koncertima. Sva popularna muzika se kasnije razvijala pod uticajem ovih muzičara iz šezdesetih. Prvi važni posleratni pokreti su takođe izvedeni od strane bejbi-bumera. U SAD-u su to bili Hipi pokret, anti-ratni pokret, afroamerički pokret za ljudska prava i drugi. U Evropi su to prije svega popularno nazvani „šezdeset-osmaši“ studentni mnogih evropskih univerziteta (kod nas su to bili studenti Beogradskog Univerziteta) koji su danima blokirali svoje fakultete, pa čak i čitave gradske okruge tražeći bolje uslove, pošteniji kapitalizam, pošteniji socijalizam, pa čak i maoistički komunizam. Količina građanskih protesta, građanske neposlušnosti i ukupne energije „ulica“ nije nikad ponovljena. Jednostavno, procenat mladih ljudi je u tom trenutku bio ogroman, višestruko nadmašujući bilo koju stariju generaciju i oni su prirodni mladalački bunt sproveli u uličnu borbu za ono što su smatrali svojim ciljem.
Kraj sedamdesetih i početak osamdesetih je donio nešto sasvim drugačije. Veliki broj bejbi-bumera je tada bio u svojim ranim tridesetim i nije bilo više vremena za ulicu i ideale. Bilo je mnogo bitnije i produktivnije zamjeniti hipi znak aktn-tašnom, a farmerice i karirane košulje odijelima. Tako ogroman broj populacije pokušava zamjeniti sviranje gitare i vikanje parola sa radom na berzi ili u nekoj od tada rastućih korporacija i učestvovati u stvaranju tržišta koje će dovesti do neoliberalne doktrine, u kojima je slobodna ekonomija sve. Ako su se bejbi-bumeri šezdesetih godina uglavnom zvali hipici ili šezdeset-osmaši, u prelazu sa sedamdesetih u osamdesete oni su bili poznati kao japiji, kao mladi biznismeni puni elana. I ovaj prelaz je logičan, većinska populacija u tom dobu je imala između 25 i 40 godina i težila je što boljem životu, stvaranju što više materijalnog da bi se dočekala sigurna i imućna starost. Pomenuo sam šezdesetih rast popularne muzike. U osamdesetima se možda prvi put pojavljuje pojam „muzički projekat“, bendovi specijalno skrojeni od strane menadžera da proda jednu, dvije ili više uspješnih ploča, bez pretjerane potrebe za kreativnim izrazom. Obzirom na toliki rast broja biznismena i važnosti tržišta, nije čudno što se umjetnost baš tad gura u stranu zarad profita, jer najmasovnija je generacija koja upravo o tome razmišlja.
Devedesete su nam donijele kraj hladnog rata posle nekih 45 godina. One su takođe donijele pedesete i šezdesete godine za generaciju koju pratimo, generaciju kojoj nije više do borbe već do sigurne starosti. Ne želim reći da je hladni rat završen samo zbog toga, ali fakat je da je do kraja došlo baš u trenutku kada je većina svjetske populacije koja je učestvovala u njemu došla u godine u kojima se vatra u njima gubi, kojoj više nije do sukoba i do strahovanja, već do sigurnosti i čistog računa. A dvadeset-prvi vijek je obilježen onim što imamo danas, globalnu i reklo bi se sve veću, ekonomsku krizu. Zanimljivo je reći da je dobar dio bejbi-bumera pošao u penziju upravo u razdoblju između 2007. i 2009. godine, što će reći u periodu u kome se kriza razbuktala i postala opšta. Nema sumnje da je veliki uticaj za njeno rasplamsavanje imala činjenica da je ogromna količina radno sposobnih odjednom izgubila taj status i prešla u populaciju koju treba izdržavati, i dok smo sve vrijeme nakon Drugog svjetskog rata imali situaciju u kojoj ima mnogo više radno sposobne nego izdržavane populacije, sada dolazi do promjene u tome.
Ovo su sve neposredni uticaji ove posmatrane generacije. Ali postoje mnogi posredni. Kao generacija koja je toliko uticala na čitava svjetska kretanja, ona je u velikoj mjeri oblikovala generacije koje dolaze, u smislu da ih je obrazovala, birala za naslednike, i savjetovala kako da se ponašaju. Takođe, i danas dobar dio analitičara, savjetnika, pa i svjetskih lidera čine ljudi iz njihove generacije i obzirom na njihove godine oni više nisu spremni na promjenu, oni žele sigurnost starog sistema, a ne neizvjesnost nekog novog. Zato danas imamo situaciju u kojoj uprkos opštoj krizi i velikim problemima nemamo novih ideja već samo recikliramo stare. Stvar je u tome da starije generacije višestruko nadmašuju mlađe, zbog čega drže važnije pozicije i drže se svojih starih ideja. Nije poenta ovog teksta da je bejbi-bum generacija generacija tirana, već da je logično da ljudi određenih godina imaju bliske ideje i slične želje i da, u ovakvom slučaju kada ih ima daleko više nego bilo koje starije ili mlađe generacije, lakše mogu svoje ideje uskladiti i nametnuti ih drugima. Zato nije ni čudno što je njihovo starenje na određeni način starilo opšte razmišljanje evropskog i američkog kontinenta. Pitanje je kada će neka nova generacija moći da se nametne, kada će biti dovoljno mladih ljudi spremnih da sruše ono staro i nasleđeno.Ovakva situacija je i u Kini. Tamo politika jednog djeteta dovodi do istih stvari, jer od Deng Sjaopinga na ovamo nema prave promjene unutar partije i državnog uređenja te jedini narodi koji nešto zaista mijenjaju su oni u arapskim zemljama, jedinim zemljama gdje je prirodni priraštaj i dalje visok, gdje i dalje ima mladog svijeta spremnog i da umre za ideale (bili oni nama bliski ili ne). Evropa će se zato još dugo zakopavati prije nego što bude mogućnosti da krene napred.