Razotkrivanje novih Zvjezdanih staza

Pažnja – ako niste gledali, a planirate prve epizode novog serijala Zvjezdanih staza ne čitajte dalje jer se analizira kompletna radnja prve dvije epizode

Suština i dužnost svakog djela naučne fantastike, ako pretenduje da bude ozbiljna, je da u sebi nosi određeni podtekst, da ono što gledamo na ekranu ili čitamo u knjigama ima šire i dublje implikacije. Ljepota naučne fantastike je u tome što autoru daje priliku da ispituje moguće konsekvence napredaka u nauci, pa su tako česte teme istraživanja svemira, prava i položaja robota i vještačke inteligencije u društvu, mogućnostima koje donosi kloniranje, genetska manipulacija, susret sa naprednijim civilizacijama i slično. Svaka dobra naučna fantastika je filozofska, te tako „Odiseja u svemiru“ ispituje pojam napretka ljudskog društva, Solaris svrsishodnost istraživanja spoljašnosti dok nemamo odgovor na pitanje „Šta je čovjek?; „Da li androidi sanjaju električne ovce“ (i filmska adaptacija Istrebljivač) postavlja pitanje šta je to identitet, a Ubik (inspiracija filmovima kao što su Mračni grad i Matrix) preispituje samu realnost. Pošto politika i teorija društva predstavljaju značajan dio filozofskih analiza tako su mnogi klasici naučne fantastike, pričajući o daljoj ili bližoj budućnosti, istovremeno govorili o društvu u kojem živimo. Primjer za to je recimo fantastični Distrikt 9, koji je realnost rasizma i segregacije pokazao daleko bolje nego mnogi biografski filmovi.

Zvjezdane staze, najveća serijska franšiza naučne fantastike, nikad nije bježala od političkih implikacija, iako su neke od njih bile zapravo subverzivne. Ujedinjena federacija planeta, dobri momci serijala su bili pandan za Sjedinjene Države i savez civilizovanih i slobodnih (recimo NATO) ali su istovremeno predstavljali komunističku utopiju, društvo u kome novac ne postoji, a ljudi rade samo da bi ispunili svoju ličnu radoznalnost i da bi postali bolji. Takođe, originalni serijal, počet u Hladnom ratu, predstavlja prvi televizijski program koji je imao crnkinju u glavnoj ulozi (a i sama postavka je bila šarena, jer su posadu činili i vanzemaljac, rus, azijat, škot i irac). Uprkos tome, politička pozadina prvog serijala je bio Hladni rat, a ratnički nastrojeni Kligonci očigledna paralela Sovjetskog saveza. Kroz kasnije serijale je politička pozadina opstala, te je Nova generacija (The Next Generation) sa kapetanom Pikardom predstavljala pomirenje velikih sila, Duboki svemir 9 (Deep space 9) mirovnu misiju u Bosni a Putnik (Voyager) donosi sukob sa udaljenom rasom koja funkcioniše na principu kolektiviteta i košnice a bez problema kopira sve što dohvati (očigledno, Kina). Uprkos ovome, Zvjezdane staze nikad nisu bile napadne, niti je djelovalo da vam nasilno guraju trenutni politički kontekst, mogli ste uživati u temama serije bez problema (naročito kada je u pitanju maestralna Nova generacija na čelu sa sjajnim Patrikom Stjuartom). Moglo bi se čak reći da politički kontekst nije ubačen u seriju iz propagandne namjere, već je predstavljao eho trenutnih zbivanja, medijskih naslova i klime u američkom društvu.

Novi serijal, Zvjezdane staze: Otkriće (Star Trek: Discovery) nije takav. Ako uklonimo sav političko-propagandni kontekst, uvodne epizode su zabavne, drugačije od starih serijala i prilagođene novim serijskim trendovima. Ukratko, predstavlja naučnu fantastiku nove generacije koja je gledljiva ali za koju će fanovi, „trekiji“ reći da to nisu prave Zvjezdane staze. Ipak, ko god se iole interesuje za trenutna politička zbivanja jednostavno ne može da „ugasi“ ovaj aspekt serije. Autori kažu da je njihova glavna preokupacija bila ispitivanje Trampove Amerike, izolacionizma, rasizma i sličnih pitanja. To nismo vidjeli, sem u manjoj mjeri, u prvim epizodama. Smatram da nije slučajno izabran momenat u vremenu Zvjezdanih staza. Naime, radnja se zbiva u period tokom kojeg su Ujedinjena Federacija Planeta i Klingonska imperija u stanju nenapadanja. Nakon godina sukoba, Klingonci, međusobno razjedinjeni su prestali da vrše agresiju te su dvije civilizacije u neformalnom miru. Ipak, T’Kuvma, Kligonac opsjednut proročanstvima o ponovnom uzdizanju imperije kojoj pripada nalazi način da ujedini predstavnike 24 klingonska plemena i uprkos uzdržanosti od strane Federacije započinje novi rat.

Površnim čitanjem ovih redova bi mogli da slegnemo ramenima i da kažemo da se radi o „učitavanju“, da se pridaje više značenja scenariju od onog koji stvarno ima. Tako bi T’Kuvma mogao biti i Kim-Džong Un, Klingonci bi mogli biti i Islamska država i Gadafijeva Libija, pa čak i američki indijanci. Ipak, Klingonci nisu slučajno izabrani. Kreatori serije su mogli za neprijatelje uzeti bilo koga, izmisliti novu rasu, a odabrali su baš ovu za koju svaki fan zna da predstavlja „svemirske Sovjete“ ili Ruse. Ono što govore Klingonci predstavlja karikiranu verziju Putinovih tumačenja raspada Sovjetskog saveza i ponovnog uzdizanja Ruske Federacije. Tako T’Kuvma (Putin) govori o ponosu i moralu, govori o tome da im je imperija bila ponižena i da je došlo vrijeme da se ponovo uzdignu, da uzmu mjesto koje im pripada u univerzumu. Kligonske vođe su sve muškog pola, ratnički nastrojeni. Federacija je s druge strane rasno raznolika, žene komanduju, debatuje se o odlukama i Klingoncima se obraćaju se iskrenim i poštenim „We come in peace“ (dolazimo u miru). Uprkos dobrim namjerama, Kligonci napadaju (jer su proklamovane poruke Federacije laž, kao što ruski lideri ne vjeruju u poruke mira NATO-a) i u kratkom sukobu izlaze kao pobjednici. Za to vrijeme, glavni lik serije, komandantica Majkl Burnam (žena, uprkos imenu) pokušava da urazumi svog nadređenog, da joj objasni da Klingonci samo žele rat i da je jedini jezik koji razumiju, jezik sile. Da bi uspjela u svojoj namjeri i spasila svoj brod, ona čak radi nešto nezakonito, ali njena pobuna ne uspjeva i biva bačena u brodski zatvor. Gledate i osjećate kako scenaristi viču – to je Hilari Klinton, ali vi je niste slušali zbog e-mail skandala. Dok se Burnam-Klinton nalazi u zatvoru, komandu preuzima admiral Anderson i sa broda Europa (ako niste shvatili da se radi o Evropskoj Uniji) traži od Klingonaca-Rusa da prekinu sa neprijateljstvima. T’Kuvma-Putin pristaje, te za sekund imamo svemirski sporazum u Minsku (prekid vatre u Ukrajini) da bi već idućeg trenutka, zahvaljujući nevidljivosti svog broda zadao direktan, žestok udarac i uništvši Europu jednim potezom. Ovo bi mogli shvatiti kao parabolu na stalne optužbe da je Putin instruirao i finansirao Brexit, Korbina, Le Penovu, Melanšona, Pokret Pet Zvjezdica, Die Linke, AfD, katalonske težnje ka referendumu i svaki drugi politički pokret koji se ne slaže sa kvaziliberalnim mainstreamom skriveno podrivajući Evropsku Uniju. Srećom po svemirskog Putina, u univerzumu Zvjezdanih Staza je „Europu“ mnogo lakše uništiti. Ono što se nakon toga dešava je vjerovatno vlažni san svakog neokonzervativca i kvaziprogresivca u SAD, a to je udruživanje Burnam i kapetanice Đurđu (koja bi mogla biti prema Rusima donekle uzdržani Obama) koji direktno napadaju T’Kuvmu i uspjevaju da ga ubiju. Fan-fiction u kojem Hilari Klinton zadaje smrtonosni udarac Putinu je tako stigao na male ekrane.

Kada pridajemo skrivena značenja djelima popularne kulture uvijek rizikujemo da previše učitavamo. Postoji svakako mogućnost da autori nisu namjeravali sve ovo da kažu, ali da je na njih nesvjesno uticala medijska scena i da su samo prenijeli trenutne svjetonazore javnog prostora liberalnih krugova SAD-a. Ali ako znamo da u pilot epizodama ST:Discovery nema klasičnih Trek elemenata, nema naučnih debata, identitetskih pitanja, da je ovaj sukob sa Klingoncima jedina tema, teško je pobjeći od političkog podteksta. Od sledećih epizoda zavisi dosta kako ćemo u retrospektivi čitati i ove prve. Za sad djeluje da je serija koja je „hrabro išla tamo gdje niko nije kročio“ ratnohuškačka. Ovakva, ona predstavlja korak unazad u odnosu na savremene naučno-fantastične serije koje su, kao Krstarica: Galaktika (Battlestar: Galactica) bile spremne da budu toliko subverzivne da glavni junaci budu alegorija na Iračane, a zlikovci na okupacione američke snage. Ovakve Zvjezdane Staze zato nisu naučna fantastika, SF, one su više PPK – političko propagandni komplet.